W rodzinie alkoholowej obowiązują niepisane zasady, które utrudniają dziecku funkcjonowanie poza środowiskiem rodzinnym. Przede wszystkim alkoholizm jest najważniejszą sprawą w rodzinie, życie wszystkich jej członków zostaje podporządkowane zachowaniom związanym z piciem. Nie wolno rozmawiać o problemach rodzinnych ani między sobą, ani z nikim z zewnątrz, nie wolno wyrażać swoich emocji. Wszystkie te reguły przekładają się na dorosłe życie dzieci alkoholików, które w rodzinie odgrywają pewne role, mające na celu poradzenie sobie z problemem alkoholizmu rodzica.
Role dzieci w rodzinie alkoholowej
Bohater
![]() |
Seweryna Szajkowski, Oblicza choroby alkoholowej i innych uzależnień |
W efekcie staje się perfekcjonistą, nieustannie dążącym do potwierdzenia swojej wartości. Jego życie jest pełne stresu, za wszelką cenę stara się odnieść sukces, nie pozwala sobie na odpoczynek, co prowadzi do problemów zdrowotnych. Często cierpi na chorobę wrzodową, przeziębienia, zaburzenia żołądkowe, alergie, jest uzależniony od leków uspokajających i narażony na zawały serca. Nieświadomie czuje się winny, że nie potrafił pomóc rodzinie. Za wszelką cenę stara się pokazać, że wszystko u niego dobrze, ukrywa swój ból. Odnosi wiele sukcesów, jednak nic go naprawę nie cieszy. Często dziecko, odgrywające rolę bohatera, w dorosłości wybiera zawody związane z pomaganiem (lekarz, psycholog).
Kozioł ofiarny
![]() |
Seweryna Szajkowski, Oblicza choroby alkoholowej i innych uzależnień |
W dorosłości kozioł ofiarny jest narażony przede wszystkim na uzależnienia od środków psychoaktywnych i niebezpieczne wypadki z powodu podejmowania ryzykownych zachowań. Wczesne i nieodpowiedzialne rozpoczęcie współżycia seksualnego może skutkować chorobami wenerycznymi i przedwczesnym rodzicielstwem. U kozła ofiarnego często występują tendencje autodestrukcyjne, co wiąże się z ryzykiem samobójstwa. Dominuje u niego poczucie krzywdy, które jest maskowane złością.
Zagubione dziecko
![]() |
Seweryna Szajkowski, Oblicza choroby alkoholowej i innych uzależnień |
Zagubione dziecko jest zaniedbywane przez rodziców, pozbawione uwagi i opieki. Prowadzi to do niskiej samooceny i przekonania o własnej niższości. Problemy pojawiają się w okresie szkolnym, kiedy zagubione dziecko nie potrafi nawiązać właściwego kontaktu z rówieśnikami. W okresie dojrzewania mogą występować również trudności w określeniu własnej tożsamości seksualnej.
Zagubione dziecko przejawia największe deficyty w zakresie rozwoju społecznego. Nie potrafi budować relacji, wyrażać własnych uczuć. W dorosłości posiada niewielu przyjaciół, często się rozwodzi lub wcale nie zawiera związku małżeńskiego, cierpi z powodu samotności. Brak bliskich relacji i niską samoocenę próbuje kompensować przyjemnościami i luksusem. Zagubione dziecko tłumi negatywne emocje, co może skutkować chorobami psychosomatycznymi. Często cierpi na różnego rodzaju alergie, astmę lub otyłość. Zagubione dziecko rozwija swoje umiejętności intelektualne, twórcze i zawodowe, spędzając czas samotnie, czytając, ucząc się. Jednak w odniesieniu sukcesu zawodowego może przeszkadzać mu brak podstawowych umiejętności interpersonalnych.
Maskotka
![]() |
Seweryna Szajkowski, Oblicza choroby alkoholowej i innych uzależnień |
Maskotka sprawia wrażenie wesołej i radosnej osoby, jednak w rzeczywistości jest to tylko maska. Dominuje u niej uczucie strachu, czuje się samotna. Inni nie traktują jej poważnie. Często cierpi z powodu nadpobudliwości, nie potrafi się skupić, co utrudnia funkcjonowanie w szkole i pracy. Na trudności reaguje unikaniem i wprowadzaniem chaosu, nie potrafi radzić sobie ze stresem.
Jak przestać grać?
Role przyjmowane przez dzieci w rodzinie alkoholowej często są przez nie odgrywane do końca życia. Skutkuje to sztywnymi wzorcami zachowań, niedopasowanymi do wymogów sytuacji. Od roli można się uwolnić, im wcześniej rodzina uzyska profesjonalną pomoc, tym mniejsze ryzyko kontynuowania jej odgrywania. Jedynym zdrowym sposobem, na poradzenie sobie z problemem alkoholizmu, jest otwarte wyrażanie uczuć i głośne mówienie o trudnej sytuacji w rodzinie.
Źródło: Wegscheider-Cruse, S. (2000). Nowa szansa. Nadzieja dla rodziny alkoholowej. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia
Autor: Emilia Jamróz, dziennikarka oraz studentka III roku psychologii stosowanej na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Interesuje się neuropsychologią, psychologią poznawczą, psychosomatyką oraz psychodietetyką.
Czytałam tą książkę kilka lat temu i to nie tylko w rodzinach z problemami alkoholowymi tylko w każdej dysfunkcyjnej, każdej gdzie rodzice są emocjonalnie niedojrzali.
OdpowiedzUsuń