Co zdradza nasze ciało? Jak rozpoznać kłamstwo za pomocą sygnałów płynących z komunikacji niewerbalnej - część I

Na nasz potencjał perswazyjny składa się wiele czynników, takich jak: wiarygodność, kompetencja, podobieństwo do odbiorcy, sympatia czy charyzma. Wszystkie budowane są w jakimś stopniu z tego, co niewerbalne. Czy tego chcemy, czy nie, wysyłamy mnóstwo informacji, bez użycia słów. ,,Elementy niewerbalne komunikacji to zatem gesty, mimika, dotyk i kontakt fizyczny, spojrzenie oraz wymiana spojrzeń, postawa i pozycje ciała, dystans fizyczny, wygląd, zaaranżowanie przestrzeni, w której dochodzi do kontaktu, przedmioty, którymi się ludzie posługują, strój, a także głos i jego cechy.

Nie ulega wątpliwości, że podczas wypowiedzi, bardziej skupiamy się na tym, co mówimy i jakich słów używamy. Z tego powodu, by skuteczniej wykrywać kłamstwo, warto zwracać uwagę na zachowania niewerbalne i mowę ciała, które stanowią dużą część komunikacji, a które są w mniejszym stopniu poddawane kontroli.

Przy obserwacji rozmówcy, powinniśmy wziąć pod uwagę rodzaj i poziom stresu, jakiego dana osoba może doświadczać. Podstawową metodą szacowania, czy dana osoba kłamie jest szukanie sprzeczności. Polega to na zwróceniu uwagi, czy mowa ciała jest spójna oraz czy występuje zgodność komunikatu werbalnego z niewerbalnym.

Emocje na twarzy

Twarz człowieka w trakcie rozmowy zmienia się co chwilę. Część wyrazów twarzy powstaje w wyniku emocji, ale zdecydowana większość to reakcje poznawcze na słowa i czyny innych, lub nawiązanie do tego, co sami wypowiadamy. Naukowcy wyróżnili sześć rodzajów mimiki, odzwierciedlających:

• gniew/złość, 
• szczęście,
• zaskoczenie,
• obrzydzenie/odraza, 
• smutek, 
• strach. 

Te sześć emocji stanowi pewien uniwersalny kanon, występujący we wszystkich kulturach i w każdym przedziale wiekowym ludzi.

Mimikę buduje kilka elementów. Jednym z najważniejszych są ruchy brwi:

• całkowicie podniesione to niedowierzanie;
• podniesione od połowy - zdziwienie; 
• do połowy obniżone - zakłopotanie; 
• całkowicie obniżone - złość. 

Podobnie dzieje się z wargami. Uniesione kąciki ust oznaczają zadowolenie, opuszczone – smutek. Zaciśnięte szczęki to z kolei złość. Emocje widać też na naszym czole. Zmarszczone czoło może sygnalizować intensywne myślenie lub zdenerwowanie. Analogicznie – gładkie to oznaka spokoju i opanowania.

W jaki sposób nauka tych mikroekspresji może nam pomóc  rozszyfrowaniu emocji? Zauważając drobne ruchy mimiczne możemy odkryć, co dana osoba naprawdę czuje. I niekoniecznie chodzi tu o kłamstwo. Ktoś kto potrzebuje pomocy, ale nie chce się do tego przyznać, będzie udawał zadowolenie i próbował się uśmiechać, ale te małe ekpresje na twarzy mogą nam pokazać smutek. Inna osoba będzie nas zapewniała, że jest z czegoś zadowolona, a na twarzy pojawi się mikroekspresja dezaprobaty.

Sygnały wysyłane przez twarz i głowę

Możemy wyróżnić następujące kategorie wskaźników, które powinniśmy wziąć pod uwagę przy analizowaniu zachowań niewerbalnych w okolicach twarzy i głowy:


GŁOWA 

To właśnie ona i jej okolice, dostarczają największą ilość sygnałów, których jesteśmy świadomi.

a. Pozycja głowy
Nieznaczne przechylenie głowy w lewo lub w prawo świadczy o słuchaniu. Natomiast opuszczona głowa i podbródek cofnięty w stronę szyi naszego rozmówcy, gdy do niego mówimy, może wskazywać na brak akceptacji naszych słów. Jednakże, gdy ktoś zwraca się do nas, prezentując takie zachowanie niewerbalne, oznacza to, iż prawdopodobnie sam nie wierzy w to, co mówi.

b. Wyraz twarzy

Powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na zgodność wyrazu poszczególnych części twarzy, np. ktoś może szeroko się uśmiechać, natomiast jego oczy pozostaną bez wyrazu. Rozmówca może także przybrać twarz pokerzysty, co może sygnalizować, że nie jest wobec nas uczciwy.

c. Dłonie przy głowie

Kontakt pomiędzy dłońmi a głową również wskazuje na chęć zatajenia czegoś. Dłonie poruszające się wokół ust, nosa, oczu lub uszu, to tzw. „zachowania zaprzeczające”. Będzie to, np. szeroki uśmiech, zagryzanie warg, wkładanie przedmiotów do ust. Gesty te, często pojawiają się w momencie kłamania lub stresu i zdenerwowania. Wszystko zależy jak osoba zachowuje się podczas zadawania jej neutralnych pytań.

OCZY

W końcu najważniejsze – oczy. Podobno są odzwierciedleniem duszy. Zasłanianie ich to chęć defensywy, a opuszczanie lub zamykanie - znak wstydu, smutku czy zakłopotania. Utrzymywanie kontaktu wzrokowego jest wyrazem pewności siebie, ale i wskazuje na zainteresowanie odbiorcą, podobnie zresztą jak rozszerzone się źrenice.

a. Kontakt wzrokowy

Nie można za pomocą wzroku szacować prawdomówności naszego rozmówcy, ponieważ nie jest to miarodajne. Warto wiedzieć, iż w trakcie konwersacji, nie utrzymujemy nieprzerwanego kontaktu wzrokowego, więc nie stanowi to wskaźnika braku prawdomówności.

b. Programowanie neurolingwistyczne (NLP)

Odwrócenie wzroku w kluczowych momentach (różniące się od zachowania typowego), występujące wraz z zestawem innych, diagnostycznych symptomów, może być spowodowane stresem i prawdopodobnie sygnalizuje kłamstwo. NLP wprowadziło do obiegu informację o kierunkach patrzenia się, ucząc, że patrząc się np. w lewo i do góry dana osoba kłamie. Nie jest to potwierdzone, a sam twórca wycofał się z tych

c. Wygląd oczu

Warto zwrócić uwagę na kształt i ustawienie oczu. Każde oko ma dwie widoczne części białka - od strony nosa oraz w części zewnętrznej. Gdy dana osoba jest zaskoczona lub przestraszona, często widoczne są u niej trzy lub cztery części białek, powyżej lub poniżej tęczówki, bądź występują obydwa. Może to wskazywać, że poruszany przez osobę temat, powoduje u niej stres.

d. Łzy i płacz

Płacz jako reakcja na stres może wystąpić podczas gniewu, zaprzeczenia, negocjacji, depresji i akceptacji. Łzy mogą być również skutecznym środkiem do wzbudzenia sympatii lub współczucia, którym znakomicie operują nawet małe dzieci.

e. Zamierzony kontakt wzrokowy

Motywacją osoby utrzymującej silny i trwały kontakt wzrokowy może być chęć dominacji, czy kontroli rozmówcy, jak również udowodnienie słuchaczowi, że jest uczciwy. Natomiast częste przerwy w kontakcie wzrokowym, będą prawdopodobnie wynikiem stresu.

f. Mruganie

Jeśli dana osoba przeżywa silny stres, mruga częściej. Na częstotliwość mrugania wpływa również m.in. środowisko, oświetlenie, noszenie szkieł kontaktowych, alergie, suchość powietrza. Z tego powodu sądy powinny być wydawane w sposób ostrożny, uwzględniając zachowania typowe dla danej osoby oraz spójność z innymi sygnałami niewerbalnymi oraz werbalnymi.


To jednak nie wszystkie istotne wskaźniki. O mowie ciała ramion, dłoni, nóg oraz postawy ciała, będziecie mogli przeczytać w kolejnym artykule.



Autor: Joanna Światła


Na podstawie:
Walters Stan B., Kłamstwo cała prawda o… Jak wykryć kłamstwo i nie dać się oszukać, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2002.

Share on Google Plus

Unknown

Dzień dobry! Miło Cię tu gościć:) Cieszę się, że mamy wspólne zainteresowania. Więcej o mnie oraz o szkoleniach z mowy ciała, mikroekspresji i wykrywania kłamstwa na stronie Instytutu Komunikacji Niewerbalnej (www.komunikacjaniewerbalna.pl). Do zobaczenia!